در این کرسی که با ارائه حجت‌الاسلام کشاورزی، استاد همکار مجتمع زبان و فرهنگ و با حضور حجج اسلام عشایری و دکتر عصاری به عنوان ناقد برگزار شد، ارائه دهنده به تشریح خطبه همام پرداخت و هدف خطبه را تبیین اوصاف پرهیزکاران دانست.
وی با اشاره به لزوم شناخت اسلوب‌های این خطبه، نمونه هایی از واژگان و اسلوب های را بیان نمود و یادآور شد: ارتباطاتی میان ابتدا، میانه و انتهای خطبه وجود دارد. به عنوان مثال، ابتدای خطبه، واژگانی هستند همانند، خلق و بعد آن فإن الله… پس توحید محور است. متن خطبه، هم از واژة خلق استفاده کرده و هم از مشتقات آن است تا اصل نیازمندی ابتدایی انسان در آفرینش خود را بیان کند. بعد از آن بی‌نیازی خداوند ذکر شده است. عبارت «و قسم بینهم معایشهم …» بیان کنندة تفریع و فرعی بر خلق است.
وی خاطرنشان کرد: در ادامه شرح وظایف، چشم و دل رستگاران مورد بررسی قرار می‌گیرد که خداوند در آن‌ها عظیم است. این روند تا آخر خطبه ادامه پیدا می کند و در ادامه به مسئله تجسم معاد پرداخته می‌شود. علاوه بر آن ، خالقیت را عظمت بخشیده و با تاکید بر جملات فعلی، بر عظمت خالق تاکید دارد.
ارائه دهنده کرسی در ادامه نمونه‌ای از اسلوب‌های خطبه همام را بیان کرد و افزود: به کارگیری از جملات فعلیه و تکرار آن گواه بر پویایی و مهم‌تر از آن، برجستگی فاعلیت خداوند دارد. در جایی به ظاهر اطناب جود دارد، در جایی که می‌خواهد شرایط پرهیزکاران را بیان کند، زیبایی خشوع پرهیزکاران را بیان می کند. وقتی شیوه سجده و رکوع پرهیزکاران را بیان می‌کند، تصویری را ارائه می دهد که نشانة تمام خضوع و خشوع متقین است.
در ادامه این کرسی، ناقدان به نقد موضوع پرداختند که به عنوان نمونه می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
– هدف خطبه ترسیم تجسمی فضایل متقین است. مراد ارائه دهنده از ترسیم تجسمی و هندسی چیست؟ باید چنین تصویری اثبات شود. نمی‌توان صرف پیش فرض بیان کرد.
ـ باید بیان شود که چه تفاوتی میان ترسیم تجسمی و … وجود دارد؟
ـ برخی از مفاهیم ارائه شده مبهم هستند. تعابیری مثل نما، فضا، حجم هندسی.
– بعضی از تاکیدات بر واژگان همانند معایشهم، در نسخه‌های دیگر نهج البلاغه، نسخه بدل دارد که در آن‌جا از واژه‌های دیگر استفاده شده است. آیا می‌توان با ترسیم نظام هندسی خطبه، دلیلی بر ترجیح نسخ معادل را پیدا کنیم یا خیر؟ آیا زیبایی ساختاری، آنقدر می‌تواند دلیل بر اعتبار خطبه باشد؟
ـ اختلاف نسخ بسیار مهم است و می‌توان نظام هندسی ، برخی از نسخ بر دیگری برتری پیداکند.
– فضای صدور خطبه و شخصیت مخاطب آن و .. که شخصیتی عارف مسلک بوده، آیا تناسبی دارند؟ آیا فضای صدور می‌تواند در تحلیل خطبه اثرگذار باشد.
– عنوان، «بیان هندسی» قدری ابهام دارد. هندسه در جایی بیان می‌شود که شکل و اضلاعی و .. باشد. در عناوین علم بدیع، استفاده نمی‌شود.
– آیا همة خطبة همام در یک هندسه قرار دارد یا اینکه در بیان و معنا و.. هندسه‌های جداگانه دارند؟
در پایان این کرسی، ارائه دهنده به نقد ناقدان پاسخ داد.
Δ