نشست علمی تبیین اهداف قیام فاطمی

عضو هیئت علمی موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی(قدس سره) در ابتدای این جلسه با طرح سوالی پیرامون اتفاقات پس از رحلت پیامبر مکرم اسلام(صلی الله علیه و آله)، ابراز داشت: چطور امتی که ۲۳ سال تلاشی طاقت فرسا برای استقرار توحید در جامعه نمود و زحمات و مشکلات فراوانی را در این مسیر به جان خرید، پس از رحلت رسول خدا(صلی الله علیه و آله) دچار مشکل می شود؟ چگونه در میان جامعه ای که اجازه نمی دهد قطره ای از آب وضوی رسول خدا به زمین بریزد، در تحولی بسیار سریع در زمانی که ایشان به بستر بیماری مبتلا شد، ظرفیتی برای عصیان گری پدید آمد؟

وی در پاسخ به این پرسش خاطرنشان کرد: بخشی از علت مسئله آن است که حضور شخص رسول خدا(صلی الله علیه و آله)، پیشران ایمان بسیاری از تازه مسلمانان از مهاجر و انصار بود. برای مثال در جنگ احد نیز وقتی شایعه شد رسول خدا به شهادت رسیده است، بسیاری از آنان ایمان خود را از دست داده و اقدام به فرار از میدان نبرد کردند و حتی نقل شده به فکر ابراز پیشمانی از اسلام آوردن خود بودند، اما وقتی دوباره مطلع شدند پیامبر زنده هستند، به میدان نبرد بازگشته و حتی حاضر شدند در این راه به شهادت برسند. در آیاتی که پس از این جنگ نازل شد، از مسلمانان سوال می شود آیا اگر پیامبر کشته می شد، شما از اسلام باز می گشتید؟

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی ادامه داد: نبی خدا اگر برای امتی به عنوان پلی برای رسیدن به حقایق و ارزش ها باشد، ایمان آن جامعه بیمه خواهد بود؛ اما اینکه مردمی تنها در میانه این پل توقف نماید، پس از فقدان پیامبر خود دچار مشکل می شوند. بنابراین یک تحلیل این است زمانی که پیامبر(صلی الله علیه و آله) در بستر بیماری قرار گرفت، مجددا تعصبات قومی و قبیله ای جای زندگی مومنانه را در بدنه جامعه گرفت.

وی در ادامه به تبیین جایگاه گروه های مختلف در جامعه پس از رحلت پیامبر(صلی الله علیه و آله) پرداخت و گفت: با در نظر گرفتن میزان تاثیرگذاری سیاسی و اجتماعی گروه های اسلامی آن عصر، وضعیت سه گروه مهاجرین و انصار، باند طلقا و خاندان قریش و نیز قبایل پراکنده تازه مسلمان، قابل بررسی است. گروه دوم که به طور کلی در آن زمان جایگاه و نفوذی نداشتند و گروه سوم نیز چندان صاحب نفوذ نبوده و بیشتر مطیع دسته اول بودند. بنابراین مهاجرین و انصار بیشترین نقش را در تصمیم سازی های آن زمان داشتند.

سخنران نشست در تبیین فضای سیاسی اجتماعی این دوره ابراز داشت: انصار و اهل مدینه احساس خطر می کردند اگر پس از رحلت پیامبر سریعا برای سهم خواهی اقدام ننمایند، مهاجرین که عمدتا تاجر و اهل روابط بودند، تمام قدرت را در دست گیرند. در عصر خلیفه دوم، وی در سخنانی با ابن عباس برای انتخاب جانشین خود ابراز می دارد قریش بر نمی تابند امام علی(علیه السلام) امت پیامبر را به مسیری بازگرداند که در زمان رسول خدا(صلی الله علیه و آله) وجود داشت. مشکل حضرت زهراء(سلام الله علیها) نیز با بدنه جامعه ای است که ایمانشان بند به شخص رسول خدا بود.

وی ادامه داد: جامعه پس از رحلت خدا(صلی الله علیه و آله) به این درک تئوریک توجهی نداشت که مشروعیت حکومت به رای مردم است یا انتصاب از جانب خدا؟ با این حال، همین باور و تحلیل ها پس از رحلت پیامبر در دل های بدنه جامعه اسلامی وجود داشت. امام علی(علیه السلام) و حضرت زهراء(سلام الله علیها) امیدی به بازگشت مردم نداشتند اما دختر رسول اسلام برای ثبت در تاریخ و عبرت آیندگان، در حالی که امیرالمومنین(علیه السلام) برای جلوگیری از وقوع جنگ داخلی و به خطر افتادن بنیان کامل دین سکوت اختیار کرده بود، در خطبه فدکیه به روشنگری در این فضا روی می آورد.

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی با اشاره به سه پیام مهم در خطبه فدکیه، خاطرنشان کرد: حضرت فاطمه در خطبه خود سه پیام مهم اعلام عدم مشروعیت انتخاب خلیفه در سقیفه، اعلام مشروعیت خلافت امیرالمومنین(علیه السلام) و نهایتا عدم حجیت رای اکثریت خواص را به تاریخ داد. نقل شده است وقتی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) شروع به قرائت خطبه فدکیه نمود، بسیاری به یاد رسول اسلام(صلی الله علیه و آله) به گریه افتادند اما دنیاطلبی و رفاه خواهی همچنان بر آنان غلبه داشت و مانع از پذیرش سخن حق می شد. بنابراین سخنان حضرت زهرا(سلام الله علیها) بیش از آنکه برای آن زمان باشد، برای اعصار بعدی و تقویت ریشه مکتب اهل بیت(علیهم السلام) در بدنه آینده جامعه اسلامی بیان شده است.

وی تصریح کرد: حضرت در سخنان خود فاش می نماید علت روی برگرداندن از امام علی(علیه السلام)، ترس آنان از اقامه دین راستین در جامعه است. حضرت زهرا(سلام الله علیها) در مهم ترین پیام خود می فرماید اساسا رای اکثریت صحابه را قبول ندارند و تنها نصب آسمانی و الهی را می پذیرد.

سخنران نشست در تبیین هدف اصلی پیام قیام فاطمی، اظهار داشت: پیام حضرت زهرا(سلام الله علیها) و هدف اصلی قیام ایشان این است که حاصل تلاش عمر پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) یعنی مسیر بندگی و عبودیت الهی در جامعه باقی بماند که این مهم تنها در گرو تبعیت از ولی الهی است. حضرت این بدعت باطل که اگر کسی رای اکثریت جامعه را داشته باشد، همان ولی الهی است را بر هم زد و حقیقت را آشکار ساخت.

حجت الاسلام والمسلمین سلیمانی در بخش بعدی سخنان خود به سوالات شرکت کنندگان در نشست پاسخ گفت.