کاربرد عقل نظری وعملی در اقتصاد از نظر علامه طباطبایی

آقایان علمدادحیدری، غلام علی احمدی واحمد علی نیازی بعنوان کارشناسان برنامه ومحمود صفایی دبیر علمی نشست بودند.

در ابتدا آقای علمداد حیدری دربیانات شان اظهار نمودند: به اعتقاد علامه طباطبایی عقل نظری در آغاز وجود هر انسانی بالقوه و احساسات باطنی یعنی شهوت و غضب فعلیت دارد، عقل عملی که مقدمات حکم خود را از احساسات باطنی می‌گیرد نیز فعلیت دارد. عقل عملی نمی‌گذارد که عقل نظری به فعلیت برسد، دین به کمک عقل نظری می‌شتابد تا عقل نظری یعنی قوه ناطقه قدسیه در وجود انسان فعلیت پیدا کند.

وی در ادامه گفت: علامه طباطبایی معتقد است که جامعه وجود مستقل از افراد دارد و رابطه فرد و جامعه رابطه متقابل است یعنی فرد بر جامعه تأثیر میگذارد و از جامعه تأثیر می پذیرد. به اعتقاد ایشان صورت های مختلف زندگی اجتماعی برمبنای عقاید مختلف شکل میگیرد.

کارشناس دیگر برنامه آقای غلام علی احمدی در سخنان خویش بیان کرد: در میان منابع شناخت، عقل از اساسی ترین ابزار شناخت محسوب می¬شود. اقتصاد دانان و اندیشمندان غربی در صد سال اخیر تلاش کردند تا عقلانیت را بر رفتار انسان اقتصاد حاکم سازند. عقلانیت کامل ابتدا به صورت یک اصل مسلم در علم اقتصاد و سپس به شکل نظریه و در نهایت در قالب الگوی رفتاری تجسم یافت. جزم گرایی دکارت به عنوان یکی از مبادی معرفت شناختی تاثیر زیادی بر علم اقتصاد گذاشت به گونه ای که آقای پیرو مینی در کتاب فلسفه و اقتصاد بر این باور است که اغلب نظریات اندیشمندان مکتب کلاسیک، نئوکلاسیک و حتا نئوکینزین¬ها متاثر از اندیشه های دکارتی بوده است.

آقای علی احمد نیازی نخست در مورد علامه طباطبایی صحبت نموده و گفت: علامه طباطبایی به عنوان فلیسوفی که همزمان مفسر قرآن و متبحر در حدیث، مسلط بر عرفان و یک اسلام شناس ماهر و برجسته بود، نظریه ادراکات اعتباری را مطرح کرد. ادراکات عملی در مقابل ادراکات حقیقی قرار می گیرد. ادراکات حقیقی انعکاس واقعیت در ذهن است و ادراکات اعتباری اموری قراردادی، فرضی و جعلی اند که براساس پاسخ به احتیاجات انسانی جعل می شود. یکی از اعتباریاتی که به اقتصاد مربوط می شود و از اعتباریات قبل الاجتماع است، استخدام است.انسان بر اساس ادراکات اعتباری برای رسیدن به نیازهای خود، از دیگر اشیاء و حتی انسان ها به عنوان ابزاری برای رسیدن به حوائج خود استفاده می کند؛ اما این استفاده در علم اقتصاد برای رسیدن به تولید و مصرف بیشتر و سود بیشتر است.

وی در اخیر بیان کرد: از آنجا که عقل نظری کبرای قیاس را فراهم می سازد، نظریه استخدام با کمک عقل و وحی، اقتصادی است که در خدمت کمال فطری و حقیقی انسان است. این لذت و سود بیشتر، بنابر نظریه فسلفه الهی و باور به معاد و قیامت در جهان آخرت حاصل می شود و اقتصاد اسلامی باید به این مبانی انسان شناسی و جهان شناسی توجه نماید از این رو اقتصاد اسلامی، با اخلاق هم نوا است و در خدمت جامعه قرار می گیرد. بر خلاف اقتصاد غربی که بر عقلانیت ابزاری مادی نگر و منافع مادی و جزئی توجه دارد و اخلاق و منافع جامعه، اصالتا در آن جایگاهی ندارد.

این نشست علمی همزمان به صورت آنلاین نیز پخش گردید و مورد استقبال کاربران فضای مجازی قرار گرفت.