معرفی کتاب «تاریخ و سیره امام مهدی(عج)»

زندگانی تاریخی امام مهدی(عج) در سایه غلبه گفتمان غیبت و توجه بیشتر به آینده‌پژوهی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بسیاری از آثار مرتبط با حضرت مهدی(عج) معمولاً با نگاه حدیثی، کلامی و پاسخ‌گویی به شبهات نگارش یافته‌اند. با این حال، داده‌های موجود در نگاشته‌های دیرین به‌گونه‌ای است که علی‌رغم پنهان بودن زندگی عادی امام، می‌توان سیر تاریخی زندگانی حضرت را تا حدودی ترسیم کرد. رویکرد تاریخی، در کنار دیگر رویکردها و در تعامل با آن‌ها، می‌تواند به شناخت شخصیت امام و آگاهی از مناسبات ایشان با شیعیان و جامعه اسلامی، به ویژه در دوران غیبت صغری، کمک کند.

پرسش محوری این پژوهش آن است که داده‌های کهن چه تصویری از زندگانی تاریخی امام مهدی(عج) ارائه می‌دهند؟ برای پاسخ به این سؤال، بررسی داده‌های کهن‌نگاشته‌ها پیرامون زیست‌نامه حضرت مهدی(عج)، فرازهای تاریخی بروز یافته از زندگانی امام مهدی(عج) به روزگار امام عسگری(ع) و نقش تاریخی امام مهدی(عج) در ارتباط با حوادث ایام غیبت صغری در راستای هدایت جامعه امامیه، در این اثر مورد توجه قرار گرفته است.

مباحث کتاب در پنج فصل تنظیم شده است. پیش از ورود به مباحث اصلی، آثار پیشینه‌ای در سیزده محور معرفی شده و به معرفی منابع به صورت گونه‌شناسانه نیز پرداخته شده است.

در فصل اول، که به کلیات اختصاص دارد، پس از بررسی چند مفهوم، مسأله منجی‌گرایی در ادیان مطرح می‌شود. سپس سیری در تاریخ مدعیان مهدویت تا عصر غیبت صغری و چگونگی مواجهه ائمه با این مدعیان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فصل دوم به شناخت‌نامه امام مهدی(عج) اختصاص دارد و مباحثی همچون نام، سیر تاریخی القاب مورد استفاده، شمائل، تبار خاندان پدری و مادری و تولد حضرت مورد کاوش قرار می‌گیرد.

فصل سوم به تاریخ زندگانی امام مهدی(عج) در روزگار امام عسگری(ع) می‌پردازد. اثبات وجود امام زمان(عج) با رویکردهای حدیثی، عقل‌گرایانه، عرفانی و تاریخی، نخستین بحث این فصل است. سپس چگونگی ولادت، بشارت‌دهی تولد، پنهان نگاه داشتن امام، دیدار با امام مهدی(عج) در عصر امام یازدهم و نص بر امامت دوازدهمین حجت از دیگر مباحث این فصل هستند.

فصل چهارم کتاب، تاریخ زندگانی امام مهدی(عج) را در روزگار غیبت صغری مورد بررسی قرار می‌دهد. چگونگی ارتباط با امام زمان(عج)، دیدارها، معرفی نهاد وکالت، شناخت‌نامه و فعالیت چهار وکیل ارشد امام در عصر غیبت صغری از مباحث مهم این فصل است که نشان می‌دهد این وکلا چه مسئولیت‌هایی داشتند و چگونه با هدایت امام مهدی(عج) توانستند انسجام پیروان را حفظ کنند. بررسی شبهه ساختگی بودن منصب وکالت، مبحث بعدی این فصل است که افزون بر اثبات اصالت تاریخی منصب وکالت، نشان می‌دهد سازماندهی اصلی امور با امام بوده است.

در فصل پنجم، برخی از مهم‌ترین مسائل مطرح درباره امام مهدی(عج) در روزگار غیبت کبری، مانند طول عمر، دیدارها، داستان سرداب، ازدواج و یادکردها بررسی شده‌اند.