تأکید بر نقش احیاگری کلامی امام خمینی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر میرزایی در نشست تخصصی «انقلاب اسلامی؛ پدیده تمدنی در پرتو نواندیشی کلامی» مجتمع آموزش عالی بنت الهدی با تشریح رابطه میان تحولات کلامی و انقلاب اسلامی، تأکید کرد: «انقلاب اسلامی محصول تحول بنیادین در فهم پدیده‌های کلامی و احیای اندیشه‌های امام خمینی(ره) در ایجاد پلی میان کنش‌گری اجتماعی و مسائل دینی است.»

وی در ابتدای سخنان خود با اشاره به ضرورت پیوند اخلاق و عدالت اجتماعی بیان کرد: «اجرای عدالت اجتماعی بدون وجود دستگاه اخلاقی ممکن نیست. هدایت‌گری به مثابه فضیلت مسئولیت‌پذیری انسان در قبال رویدادها و اخلاق اطرافیان، در قالب امر به معروف و نهی از منکر تجلی می‌یابد.»

استاد حوزه و دانشگاه افزود: «مفهوم هدایت‌گری که در نبوت و امامت ریشه دارد، همان «تکلیف» است و انقلاب اسلامی با شکستن موانع کلامی پیشین، زمینه تحقق این تکلیف را فراهم کرد.»

ولایت فقیه؛ بازخوانی امامت در گفتمان شیعی

حجت‌الاسلام والمسلمین میرزایی با تأکید بر نوآوری‌های کلامی امام خمینی(ره)، ولایت فقیه را «بازاندیشی شیعیان در حوزه امامت» خواند و تصریح کرد: «امام خمینی(ره) با طرح استدلال‌های کلامی درباره عدالت، سرنوشت انسان و نقش بشر، مبانی فقهی را تکلیف‌سازی کردند. ایشان ولایت فقیه را شعبه‌ای از نبوت دانستند و بر این اساس، امامت را وصایت و خلافت معنوی نبوت معرفی کردند؛ همان‌گونه که امام علی(ع) حامل خلافت در بعد معنا، روح و تقوا بود.»

گشایش گره‌های فقهی در گرو تحولات کلامی

وی با انتقاد از انسدادهای موجود در سنت فقاهت، خاطرنشان کرد: «مشکلات فقهی ریشه در بن‌بست‌های کلامی دارد. اگر هستی‌شناسی علوم دینی در علم کلام به درستی تبیین نشود، حتی استناد به قرآن در فقه نیز با چالش مواجه می‌شود؛ چراکه قرآن در استدلال‌های فقهی عمدتاً به عنوان دلیل فرعی و نه اصل بنیادین مورد اشاره قرار می‌گیرد.»

هستی‌شناسی قرآن؛ محور کلام جدید

این پژوهشگر دینی در پایان با اشاره به جایگاه قرآن در کلام جدید، یادآور شد: «امروزه پرسش‌های هستی‌شناختی درباره قرآن در کلام جدید مطرح شده است. تا زمانی که اصل قرآن به عنوان متن وحیانی در علم کلام اثبات نشود، تمامی مشکلات مرتبط با آن در فقه و سایر علوم دینی نمایان خواهد شد. بنابراین، بازتعریف کلامی مفاهیم دینی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای تمدن‌سازی اسلامی است.»