وی با مرور رسائل کلیدی فارابی از جمله «آراء اهل المدینه الفاضله» و «فی معانی العقل»، نشان داد که فارابی برخلاف رویکردهای صرف عرفی یا نقلی، مشروعیت قانون را بر حضور عقل فعال و غایت عقلانی انسان استوار می‌داند. در این ساختار، قانون جلوه‌ای از نظم عقلانی–کیهانی است و نقش عقل مستفاد، دریافت و تبیین آن در مقام انسان کامل و قانون‌گذار است.
دکتر آذریان در سخنان خود خاطرنشان کرد که عقلانیت نزد فارابی نه صرفاً نیروی شناخت، بلکه جوهری قدسی و غایت‌مند است که مبنای شکل‌گیری شریعت و عدالت مدنی را فراهم می‌آورد. فیلسوف مدینه فاضله، قانون را تجلّی عقل فعّال و وحدت عقل و وحی می‌داند؛ بدین معنا که قانونِ عادلانه، قانونی عقلانی و متصل به عقل فعال است.
وی افزود: در نگاه فارابی، قانون‌گذاری نه صرفاً عملی اداری، بلکه فعل وجودی است که وجه قدسی دارد و نظم جامعه را با نظم هستی یکی می‌سازد. بنابراین قانون مطلوب آن است که همسو با وحی و سامان عقلانی عالم تدوین شود و انسان را به سعادت حقیقی رهنمون گردد.
در بخش پایانی سخنرانی، دکتر آذریان، رویکرد فارابی را در قیاس با نظریه‌های عقلانیت مدرن از وبر تا هابرماس بررسی کرد و نشان داد چگونه عقلانیتِ فارابی، الگویی تلفیقی از وحی، عقل و قانون ارائه می‌دهد که می‌تواند مبنای بازسازی فلسفه حقوق اسلامی و نظریه مشروعیت در عصر حاضر قرار گیرد.
این پژوهش، فارابی را نه‌تنها در مقام فیلسوف متافیزیک، بلکه به‌عنوان بنیان‌گذار فلسفه حقوق عقلانی در سنت اسلامی معرفی کرد؛ الگویی که در آن، عقل، عرفان و وحی سه ضلع مشروعیت قانون و عدالت را تشکیل می‌دهند.
Δ