در این کارگاه استاد گیلانیان به بررسی ریشه های فلسفی و دینی کرامت در اسلام، مفهوم کرامت در اندیشه مدرن و فلسفه حقوق بشر و تحلیل تفاوت‌ها و شباهت های بنیادین میان این دو به ایراد سخنرانی پرداخت .
وی خاطرنشان کرد: در اسلام، کرامت انسانی از جایگاه ویژه و ذاتی برخوردار است که ریشه در آیات الهی دارد. قرآن کریم در آیه «لَقَد كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» (اسراء: ۷۰) به صراحت اعلام می‌کند که خداوند انسان‌ها را کرامت بخشیده است. همچنین در آیه «وَهَذَا الَّذِي كَرَّمْتَ عَلَيْهِمْ» اشاره به عنایت ویژه الهی نسبت به انسان‌ها دارد.
استاد کارگاه این کرامت ذاتی را هدیه‌ای از سوی خداوند دانست که به واسطه خلقت انسان به او اعطا شده است و یادآور شد: لذا شیطان با حسادت و کینه‌توزی به جنگ با انسان‌ها برخاسته است؛ جنگی که در حقیقت، جنگ بر سر کرامت زدایی و سلب عزت انسان است. بنابراین، کرامت در اسلام نه تنها امری ذاتی و فطری بلکه مقدس و غیرقابل خدشه است و به حق، ریشه در عبودیت و ارتباط انسان با خداوند دارد.
استاد گیلانیان ادامه داد: در مقابل، در اندیشه مدرن و فلسفه حقوق بشر، کرامت انسانی بر پایه قراردادهای اجتماعی و تجربه تاریخی شکل گگرفته است. انسان به عنوان منبع ارزش‌گذاری، خاستگاه حقوق و آزادی‌ها قلمداد می‌شود؛ بدین معنی که حقوق بشر به‌عنوان مجموعه‌ای از حقوق و آزادی‌ها، مستقل از دین و مذهب، و گاهی حتی جدا از باورهای الهی تحقق می‌یابد. در این نگرش، کرامت انسانی مطلق و عام است و در چارچوب حقوق بشر به عنوان امری ذاتی و نامحدود شناخته می‌شود، اما برخلاف کرامت مشروط اسلامی، مبنای آن قراردادی و قراردادی-اجتماعی است.
وی این تفاوت در خاستگاه کرامت را موجب چالش‌های جدی خواند و ابراز داشت: از یک سو، در اسلام کرامت و حقوق انسان تابع عبودیت و ارتباط او با خداست و بدون این چارچوب، مفاهیم آزادی و حق قابل تعریف نیستند؛ در حالی که در حقوق بشر مدرن، انسان منبع و محور ارزش‌ها است و آزادی و حق از دین و عبودیت جدا شده‌اند. این تمایز باعث می‌شود که مفهوم کرامت در اسلام مشروط به باورهای دینی و جایگاه خداوند باشد، اما در حقوق بشر مدرن، کرامت مطلق و مستقل از دین است.
حجت الاسلام گیلانیان در ادامه اظهار داشت: از مهم‌ترین چالش‌های این دو نگرش می‌توان به تعارض‌های ارزشی و فلسفی اشاره کرد؛ از جمله اینکه برخی ارزش‌های مدرن حقوق بشری ممکن است با آموزه‌های دینی در تعارض قرار گیرد یا بالعکس، پذیرش حقوق بشر به عنوان امری جهانی و غیرمذهبی ممکن است در برخی جوامع اسلامی با مقاومت مواجه شود. همچنین، در جهان معاصر، چگونگی تلفیق این دو نگاه و ایجاد فهم مشترک از کرامت انسانی یکی از موضوعات بحث‌برانگیز و پیچیده است.
شایان ذکر است در پایان جلسه با تأکید بر ضرورت گفت‌وگو و پژوهش‌های تطبیقی بین نظام فکری اسلامی و اندیشه‌های مدرن حقوق بشر پایان یافت تا بتوان در مسیر تحقق کرامت انسانی گام‌های مؤثر و معنادار برداشت.
Δ