دکتر احمد سعادت از اساتید جامعةالمصطفی در نشست علمی سوم از سلسله نشست های مدرسه پائیزه عقل با عنوان عقل در اندیشه اسلامی که در سالن قدس نمایندگی جامعة المصطفی در گلستان برگزار شد، در خصوص آنتولوژی و هستی شناسی عقل اظهار داشت: عقل فلسفی از حيث هستی شناختی به سه معنا به كار رفته است؛ نخست وجود مستقل، بالذات و مجرد که عقل در اين معنا اساس عالم مجردات است كه در فلسفه از آن به عقل اول و دوم و سوم و…. ياد می شود و در حديث با تعبير ”اول ما خلق الله العقل“ اشاره به همين معنا از عقل است.
وی در تشریح معانی دوم و سوم ابراز داشت : دومين معنای عقل فلسفی، عقل به مثابه نيروی مدركه در وجود انسانی است كه همان نفس ناطقه انسان می باشد و به دو قسمت عقل نظری و عملی تقسيم می گردد.
سخنران این نشست افزود: سومين معنای عقل در فلسفه، عقل به معنای معقول است که در اين معنا عقل دو كابرد دارد؛ یک معنای عام که در اين معنا عقل علوم است كه در برابر وحی قرار دارد. علوم عقلی يعنی مجموعه معارف بشری كه با قدرت عقلی به دست آمده باشد.
وی یادآور شد: در برابر علوم نقلی و وحيانی كه از غالم غيب و وحی می‌رسند و دوم، معنای خاص که علومی كه در برابر وحی، شهود و تجربه قرار دارد. علوم عقلی به اين معنا همان علوم فلسفی است كه در برابر وحی و تجربه و شهود قرار دارند.
دکتر سعادت در زمینه عقل از حيث معرفت شناختی عنوان کرد: می‌توان مدعی شد كه عقل فلسفی، سيستم ادراكی است كه چشم بر هيچ يك از منابع معرفتی بشر نمی بندد. فلاسفه معتقدند كه عقل با اينكه مدركات استقلالی دارد و خودبنياد است؛ اما حوزه ادركات آن تام و كامل نيست، بلكه مدركات عقلی يا تام و كامل است(مثل بديهيات و برخی نظريات) يا با اجمال است و يا فكت‌ها و وقايعی است كه اصلا نسبت به آنها دركی ندارد.
وی افزود: عقل عملی يكی از شاخه‌های مهم عقل فلسفی است و در طول تاريخ فلاسفه اسلامی، به آن توجه كرده‌اند، ليكن آن اندازه كه به عقل نظری اهتمام ورزيده‌اند، كمتر به عقل عملی توجه كرده‌اند.
Δ