نشست علمی نقد قرآنی انسان شناسی مکتب مدیریت اقتضایی

حجت الاسلام المسلمین دکتر علی آقا صفری به عنوان ارائه دهنده و آقای حسین رجایی به عنوان دبیر علمی در این نشست حضور داشتند.

ارائه دهنده نشست اظهار داشت: لازم است قبل از نقد قرآنی ابتدا تصویر انسان در مکاتب مدیریت بیان شود. سیر تطور انسان در مکاتب مدیریت عبارت است از: ۱-مکتب مدیریت کلاسیک (انسان اقتصادی)، ۲-مکتب مدیریت نئو کلاسیک (انسان اجتماعی)، ۳-مکتب مدیریت سیستمی (انسان خود آگاه) و ۴-مکتب مدیریت اقتضایی (انسان پیچیده).

وی ادامه داد: افتراقات و و نقدهای قرآن کریم به انسان شناسی مکتب مدیریت اقتضایی در چارچوب مباحث ذیل قابل بحث و گفتگو است:

۱-دو ساحتی بودن انسان: یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین افتراقات قرآن کریم با مکتب مدیریت اقتضایی در حوزه انسان‌شناسی مسئله دو ساحتی بودن انسان است. رهیافت‌های مکتب مدیریت اقتضایی انسان را موجود تک ساحتی و دنیوی و حصر در جهان ماده تلقی می‌کنند و سخنی از بعد روحانی و ملکوتی آن به میان نمی‌آورند و حال آنکه قرآن کریم تصریح دارد که انسان موجود دو ساحتی است و آنچه که اصالت داشته و همیشه باقی و غیر فانی است روح اوست.

۲- توجه به تأثیرپذیری انسان: قرآن کریم در عین حال که تأثیرپذیری نسبی انسان از محیط و اقتضائات محیطی را می‌پذیرد؛ لکن هیچ‌گاه او را اسیر و در چنگال محیط نمی‌داند البته منظور انسان مطلوب است؛ یعنی قدرت و قابلیت و توانمندی‌های انسان فراتر از آن است که محیط او را به اسارت بکشد به عبارت دیگر آموزه¬های قرآنی این رویکرد را رد کرده و انسان را موجودی آزاد و مختار می‌داند که می‌تواند محیط را تحت کنترل و تسخیر خود در بیاورد نه اینکه خود مسخر محیط شده و نسبت به تبعیت از آن مجبور باشد.
در واقع بر اساس دیدگاه قرآنی انسان نسبت به محیط فعال است نه منفعل این انسان است که با قدرت اراده و اختیار خود می¬تواند بر محیط پیرامونی خود تأثیرگذار باشد. آیات فراوان و متعددی تصریح می‌کند که انسان می¬تواند با اختیار و اراده خویش، راه و روش خود را در پیمودن به سعادت و کمال انتخاب کند و اوست که بر اساس همین اختیار سعادت اخروی یا ذلت دنیایی را بر می¬گزیند.

۳- سود محوری و دنیاگرایی: در همه‌ی مکاتب مدیریت رایج از جمله نگرش اقتضایی تمامی فعالیت‌ها بر محور سودآوری و نیل به اهداف مادی متمرکز است. قرآن کریم در مقابل این دیدگاه سودمحوری مادی و دنیاگرایی را مورد نکوهش قرار داده و آن را مذمت کرده است و کسانی را که به دنبال مال‌اندوزی و حب مال و دنیا هستند مورد نکوهش و نفرین قرار داده ست.
در واقع آموزه‌های قرآن کریم دنیا را نه اصل که پلی برای جهان آخرت می‌داند و اگر کسی مشغول به دنیا و حب دنیا شود از آخرت باز خواهد ماند. در منطق وحی انسانی موفق و کارآمد است که بتواند این جهان فانی را پل و وسیله‌ای جهت نیل به سعادت اخروی و حیات باقی قرار دهد.

۴- عنایت به پیچیدگی انسان: مبنای مکتب مدیریت اقتضایی این است که انسان موجود پیچیده، اسیر در چنگال محیط بوده، در تلاطمات محیطی و تعاملات با دیگران ابعاد وجودی و رفتارهای مطلوب و نامطلوب آن درک می‌شود.

حجت الاسلام والمسلمین آفاصفری در پایان اظهار داشت: در اندیشه‌ی قرآنی با نگاه فراتر از آن، انسان دارای لایه‌های متعددی معرفی شده که شناخت مطلوب آن، ثمره‌ی جهان‏بيني توحيدي، جامع‌نگری در حوزه‌ی خواسته‌ها و نیازها و مولود معرفت یابی به همه‌ی انگیزانندهای رفتاری است.