مبانی قیام امام حسین(علیه السلام) از دیدگاه مذاهب اسلامی

به مناسبت فرا رسیدن اربعین حسینی(علیه السلام)، نشست علمی تحت عنوان «مبانی قیام امام حسین(علیه السلام) از دیدگاه مذاهب اسلامی» با کارشناسی آقایان احمدذبیح افشاگر و سید عزت‌الله احمدی و دبیری سرورحسینی دایر شد.

آغاز برنامه با سخنان آقای عزت الله احمدی در مورد مبانی قرآنی و روایی قیام امام حسین(علیه السلام) بود، ایشان در مورد بیان داشت: هدف اصلی در تمام ادیان الهی شکوفایی، تعالی و نیل به سعادت و قرار گرفتن انسان در مسیر هدایت و تقرب به حضرت حق است،

وی در ادامه گفت: امام حسین(علیه السلام) به عنوان امام و پیشوای دینی در جامعه آن روز که به‌سوی انحطاط سوق داده شده بود، رسالت هدایت جامعه به سوی قرآن را برعهده داشت. بنابراین می‌توان مبانی قیام امام حسین(علیه السلام) را به اختصار قیام برای اقامه احکام شریعت، احقاق حق، ظلم‌ستیزی، اصلاح‌گری احیای سنت دانست. ایشان با استناد به آیات و روایات به‌صورت مستدل این موضوعات را تشریح و تبیین نمود.

آقای افشاگر کارشناس دیگر برنامه دیدگاه مذاهب اسلامی در باره قیام امام حسین(علیه السلام) را تشریح نمود و اظهار داشت: در میان شیعیان که امام حسین(علیه السلام) را به عنوان سومین امام و دارای ویژگی عصمت معرفی می‌کند. دیدگاه‌های مختلف وجود دارد و هم در میان اهل سنت که امام حسین(علیه السلام) را به‌عنوان نواده پیامبر و از بزرگان دینی می‌دانند، دیدگاه‌های مختلف وجود دارد.

وی در این میان به یک دیدگاه مهم که آن را «منفعت‌محور» خواند اشاره نمود و بیان داشت: در این دیدگاه با استناد به مواجهه برخی بزرگان جامعه اسلامی مثل ابن عباس با امام حسین(علیه السلام) استدلال می‌شود که امام حسین(علیه السلام) دنبال برپایی حکومت بوده است و با توجه به شرایط آن روز قیام کربلا با شکست مواجه گردید. طرفداران این رویکرد حکومت یزید را حکومت مشروع می‌انگارند. در سوی دیگر اتکای امام حسین(علیه السلام) به مردم بی وفای کوفه و تجربه تلخ امام حسن در مواجهه با معاویه را متذکر می‌شوند و در نهایت رویکرد انتقادی نسبت به قیام کربلا، واقعه خونین کربلا را نقد می‌کنند.

وی بیان داشت: در نقد این رویکرد باید مبنای بحث شود. اولا مشروعیت حکومت یزید برای بسیاری از علمای اهل سنت نیز محل بحث دارد، چون یزید شرایط حاکم جامعه اسلامی را نداشته است. در سوی دیگر خطابه‌ها و سخنان امام حسین(علیه السلام) نشانگر این است که هدف قیام امام حسین(علیه السلام) قدرت طلبی نبوده است.

سخنران نشست سپس دیدگاه دیگری را مطرح نمود که مطابق آن گفته می‌شود امام حسین(علیه السلام) را خدا خواسته بود که شهید شود «ان الله شاء ان یراک قتیلا». این دیدگاه صبغه‌رازورانه و عارفانه دارد. مطابق این روایت، موضوعات همچون اقامه قسط، امر به معروف، احیای سنت، احقاق حق و اصلاح امت در حاشیه قیام کربلا قرار می‌گیرد. آقای افشاگر افزود، راجع به این روایت به لحاظ سند و محتوا بحث‌های زیادی صورت گرفته است.

وی ادامه داد: برخی دیگر مبنای قیام امام حسین(علیه السلام) را امتناع از بیعت با یزید دانسته اند. این رویکرد با توجه به تحلیل شرایط آن روز امکان برپایی حکومت توسط امام حسین(علیه السلام) را غیر ممکن دانسته و دلیل اصلی در قیام عاشورا را همانا اطاعت از حاکم جور و فاقد مشروعیت وصلاحیت معرفی می‌کنند.

این کارشناس و پژوهشگر دینی در پایان سخنان خود بیان داشت که دیدگاه‌های موجود را می‌توان در دو دسته اصلی دسته‌بندی نمود: دیدگاه‌هایی که نسبت به این قیام رویکرد انتقادی دارند و دیدگاه‌های که رویکرد ایجابی دارند. دانشمندان شیعه و برخی دانشمندان اهل سنت رویکرد ایجابی نسبت به حادثه کربلا دارند اما یک‌عده از دانشمندان اهل سنت به دلیل اختلاف مبنایی و تحلیل نادرست از شرایط تاریخی و اجتماعی زمان انقلاب کربلا دیدگاه منفی نسبت به این قیام ابراز داشته‌اند.

وی افزود: خوشبختانه پیروان اهلبیت توانسته است دلایل مستند، منطقی برای به‌حق بودن، مؤثر بودن و عظمت قیام کربلا به دست دهند.

سخنران نشست در پایان ابراز داشت: برای فهم مبانی قیام امام حسین(علیه السلام) افزون بر بررسی شرایط تاریخی و اجتماعی آن روز مهم است که به سخنان و سیره امام حسین(علیه السلام) توجه شود.