این کرسی با ارائه حجت الاسلام و المسلمین آقای دکتر علیرضا بابایی، استاد همکار مجتمع با نقد آقای دکتر انور پنام، عضو هیئت علمی مجتمع و آقای دکتر محمدناصر واعظی، عضو هیئت علمی مجتمع و مدیریت جلسه، حجت الاسلام دکتر عبدالقادر امینی، استاد همکار مجتمع با حضور طلاب و دانشجویان برگزار گرديد.
دکتر بابایی در ابتدای سخنان خود، این کرسی را نهمین ارائه خود با موضوعی با اهمیت ویژه خواند . وی با اشاره به فواید بسیار هوش مصنوعی در دهه‌های اخیر، به‌ویژه در زمینه انتقال مفاهیم بین فرهنگی، به مضرات آن نیز اشاره کرد. از جمله این مضرات، بیکار شدن مترجمان و اساتید خبره بود.
وی با ذکر نگارش بیش از ۵۰۰۰ مقاله در مورد هوش مصنوعی، به این نکته اشاره کرد که بسیاری از زبان‌ها هنوز فاقد ترجمه قرآن هستند و سوال اصلی این است که چه آسیب‌ها و خطرات احتمالی در ترجمه قرآن با هوش مصنوعی وجود دارد.
دکتر بابایی در ادامه، با اشاره به صرف یک سال زمان برای نگارش این مقاله، به نمونه‌هایی از کارکرد صحیح معنایی واژگانی، اسلوب مشاکله و کنایه، و سپس به آسیب‌ها، مانند تغییر معنا با دگرگونی آوا، تغییر معنا در واژگان هم‌آوا و ناتوانی در فهم ساختارهای پیچیده نحوی پرداخت.
وی همچنین سه نمونه از اشتباهات ترجمه در کتاب‌های مشهور را که به هوش مصنوعی اکتفا شده بود، مورد بررسی قرار داد.
در پایان، دکتر بابایی دستاوردهای پژوهش خود را بیان کرد و بر لزوم مدیریت هوش مصنوعی در دستور دادن و الگوریتم‌سازی و نیاز به توسعه الگوریتم‌ها و همچنین لزوم نظارت متخصصان علوم دینی و زبانی بر ترجمه هوش مصنوعی تأکید کرد.
در ادامه دکتر انور پنام به نقد مقاله پرداخت. وی ضمن تقدیر از زحمات انجام شده، مطالعه فراوان را ضروری دانست و افزود که کلمه “بلاغی” نیز باید در عنوان مقاله ذکر می‌شد، چرا که اکثر مثال‌ها بلاغی هستند. وی همچنین پیشنهاد کرد که تاریخچه مقاله نوشته شود، مزایای استفاده از هوش مصنوعی در مقدمه ذکر شود و دلیل انحصار GPT-4.5 برای مخاطب تبیین گردد.
وی با تأکید بر لزوم بیان نوآوری مقاله، بیان کرد که هوش مصنوعی اساساً نمی‌تواند پیام‌ها را برساند و تکمیل کننده هوش مصنوعی، زبان‌شناسی است.
دکتر پنام با بیان اینکه هوش مصنوعی فقط مقابله‌گر است و جوابگوی خیلی از نکات نیست، خواستار اضافه شدن پیشنهادات آینده در زمینه ترجمه قرآن با هوش مصنوعی شد. وی همچنین به این نکته اشاره کرد که در زمینه تضمین‌های قرآنی، ۸۵ درصد از مترجمین قرآن به اشتباه افتاده‌اند و هوش مصنوعی نمی‌تواند معنای ضمنی را بیان کند.
وی بر لزوم داشتن اطلاعات عمومی فراوان برای مترجم و توسعه الگوریتم‌ها تأکید کرد و ترجمه را فراتر از مقابله‌یابی دانست. در ادامه، دکتر واعظی در نقد مقاله، ضمن تأیید کار خوب انجام شده، پیشنهاد کرد که به تحقیق‌های مشابه در پیشینه تحقیق اشاره شود و متن بازخوانی و مجدداً به لحاظ نکات نگارشی ویراستاری گردد.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی با اشاره به اینکه ترجمه قرآن ترجمه نثر است با سبک و سیاق و نظم واژگانی منحصر به خود و نه صرفا ترجمه متن، مشکلات پیش روی هوش مصنوعی را یادآور شد. وی استفاده از منابع دیگر و نوع ترجمه‌ها و الگوریتم‌های دیگر و مقایسه آنها را پیشنهاد کرد و فرضیه‌ها و سوال‌های پژوهش مورد نظر را بسیار خوب ارزیابی کرد.
دکتر واعظی پیشنهاد کرد که به فرکانس یا بسامد اخذ مطالب علمی، محدوده هوش مصنوعی، زبان‌شناسی پیکره ای، چند معنایی و معنای خاص و عام اشاره شود و روابط بین متنی مورد توجه قرار گیرد.
وی بر لزوم وفاداری به متن و اهمیت ویژگی‌های زبان‌شناسی و تفسیر تأکید کرد و پیشنهاد کرد که قبل از نتیجه‌گیری، مطالب مقاله در قسمت بحث پژوهش، دسته‌بندی و مقایسه شود تا خواننده به جمع بندی و انسجام ذهنی رسیده دچار سردرگمی نشود؛ لذا لازم است سوالات تحقیق به ترتیب به طور خلاصه و مختصر در همین بخش توسط پژوهشگر در قالب نتایج و یافته ها پاسخ داده شود.
به طور کلی، کرسی ترویجی مجتمع آموزش عالی زبان، ادبیات و فرهنگ‌شناسی، فرصتی مغتنم برای بررسی ابعاد مختلف ترجمه رایانشی قرآن با هوش مصنوعی را فراهم آورد.
این نشست، ضمن تبیین کارکردها و آسیب‌های این حوزه، بر لزوم توجه به ظرافت‌های زبانی و دینی در ترجمه قرآن با استفاده از هوش مصنوعی تأکید کرد و مسیرهای آینده پژوهش در این زمینه را روشن ساخت.
Δ