تمدن نوین اسلامی با حرکت بر محور توحید شکل می گیرد

حجت الاسلام والمسلمین اعتصامی در نشست علمی «تمدن نوین اسلامی از منظر قرآن کریم» که به همه بخش حوزوی نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد، گفت: تعاریف مختلفی از تمدن انجام شده است.

وی افزود: برخی نوعی خاصی از پیشرفت های مادی و معنوی که شامل مجموعه های از پدیده های اجتماعی می شود را، مفهوم تمدن نامیده اند. این گروه بحث دینی را نیز به تعریف رایج تمدن اضافه کرده اند.

استادیار جامعه المصطفی بیان کرد: ابن خلدون، بر این نظر است که تمدن حالت اجتماعی انسان با همه شئون خود است. انسان دارای دو بعد فردی و اجتماعی است. در تعبیر اجتماعی تعبیر قریه، مدینه و بلد را داریم. تمدن از مدنیت گرفته شده است که البته این مساله اصطلاح فارسی است، ولی در فرهنگ عربی به تمدن، الحواره می گویند.

وی گفت: تمدن به معنی شهر نشینی است. از همینجا می توان نتیجه گرفت که تمدن نشان دهنده شئون مدنیت یک جامعه است و این جامعه نیز در روستا شکل نمی گیرد. در قرآن کریم در چند مورد که کلمه قریه آمده است، در اکثر اوقات یک مذمت و بار منفی را بیان می کند. خصوصا در خصوص بنی اسراییل را که محل زندگی آنها را قریه می نامد ولی در جایی که مدینه به کار رفته است اصل کار مثبت است.

حجت الاسلام و المسلمین اعتصامی یادآور شد: مدینه النبی شهر پیامبر و ایمان و محل برپایی اولین حکومت و تمدن اسلامی است. خداوند در قرآن بیان می کنند که عده ای تلاش می کنند که در این تمدن اخلال کنند. ملاک شهر از نظر قرآن نیز بیان شده است.

وی تصریح کرد: در نظامات امروزی، شهری که دارای جمعیت بیشتر داشته باشد را دارای جایگاه بالاتری می دانند و شهر کوچک را یک شهر متمدن به حساب نمی آورند. ملاک قرآن کیفیت است نه کمیت. وقتی پیامبر در داخل شهر مکه هستند به این شهر قسم می خورد ولی زمانی که پیامبر مجبور به هجرت از مکه می شود عنوان قریه به آن می دهد.

وی افزود: امام راحل به مجموعه ای از عادات اجتماعی تمدن می گویند. ایشان تمدن را برگرفته از دین می دانند. یعنی ایشان دین در بعد اجتماعی باید تمدن ساز باشد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و روی کار آمدن سازمان روحانیت و دین در راس حکمرانی، برخی عنوان کردند که حق دخالت در امور اقتصادی و کشاورزی و… را ندارد. مثلا سیستم بانکداری و حتی کشاورزی و شهرسازی ما با سیستم اسلامی ایجاد نشد و همان سیستم غربی در کشور رایج شد. پس از چهار دهه از انقلاب اسلامی مشاهده می کنیم که خروجی این دستگاه ها خروجی مطلوب جامعه دینی و امام جامعه نبوده است.

استادیار جامعه المصطفی بیان کرد: مقام معظم رهبری بیان کردند، انقلاب اسلامی در میدان هنوز به شکل کامل محقق نشده است. مثلا انقلاب در بانکداری، مسکن سازی و… پیاده نشده است.

وی گفت: قرآن ،خانه و مسکن را محل آرامش و آسایش می داند و بیان می کنند که اهل خانه باید در خانه آرامش داشته باشند و به نوعی دار واسعه باشند. خانه باید رحمانی باشد و انسان را به یاد خدا بیاندازد.

حجت‌الاسلام والمسلمین اعتصامی یادآورشد: ضرورت نگاه تمدنی به همه شئون زندگی اجتماعی را امروزه با گوشت و پوست خود حس می کنیم. این مطالبه در جامعه شکل گرفته است که آیا خانه سازی ما اسلامی است یا خیر؟ مقام معظم رهبری بر ضرورت تشکیل تمدن نوین اسلامی تاکید داشته اند.

وی تصریح کرد: تمدن های مختلفی در تاریخ بشر شکل گرفته اند که معمولا همه آنها پس از مدتی مضمحل شده اند و آنچه باقی مانده تمدن اومانیستی و لیبرال غرب است که در نظام سیاسی آمریکا متجلی شده است. انقلاب اسلامی ایران تا زمانی که یک تمدن اسلام محور و قرآن پایه را معرفی نکند نمی تواند در این جریان پیروز شود.

حجت‌الاسلام والمسلمین اعتصامی افزود: محور مشترک دعوت همه انبیا، توحید و مبارزه با شرک و طاغوت است. قرآن کریم بحث مبارزه با طاغوت را به عنوان یک بحث تمدنی مطرح می کند. نمی توانیم بگوییم که وقتی نماز می خواهیم دیگر مشکل ما حل شده است و کاری امور مسلمین نداریم و با جریان طاغوت نیز مصالحه می کنیم.

استادیار جامعه المصطفی بیان کرد: خداوند در آیه « إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ أُولَئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» به یک مساله مهم اجتماعی و تمدنی اشاره می کند. مفسرین بیان می کند که وقتی امر به فرد و جامعه دایر شود، اولویت با جامعه است. در اینجا در ابتدا رکن اجتماعی لحاظ شده است. در اینجا خیرالبریه را می توان به مجتمع های تمدنی تعبیر کرد.

وی گفت: رویای آمریکایی به این معنی بود که تمدن غربی به آن خیرالبریه می گوید. در اینجا استشهادات متعددی مطرح است.

حجت‌الاسلام والمسلمین اعتصامی یادآورشد: مقام معظم رهبری در تعریف تمدن اسلامی بیان می کنند که این مفهوم فضایی است که انسان در آن به لحاظ مادی و معنوی رابه غایت مطلوبی می رساند که خداوند انسان را برای آن خلق کرده است.

وی تصریح کرد: تمدن اسلامی یک دعوت کاملا اسلامی است. این تمدن سازی در واقع لبیک گویی به خدا و پیامبر خدا است. تمدن اسلامی ناظر به همه ابعاد انسان است.

وی افزود: لبیک، گفتن یک رفت و برگشت اجتماعی است. لبیک گفتن به پیامبر و خداوند ایجاد کننده یک جریان نشاط انگیز است. این لبیک بر اساس یک بینش تمدنی است.

استادیار جامعه المصطفی بیان کرد: مرحله دیگر آن است که انسان در عرصه تمدنی باید باورهای خود را ترسیم کند و برای خود بچیند که در راس آنها توحید است. مقام معظم رهبری در خصوص رشد جامعه براساس تمدن دینی کتابی با عنوان طرح کلی اندیشه دینی در قرآن را به نگارش درآورده اند که بسیار جالب است. اینکه می بینیم ایشان در مدیریت یک جامعه ای با این همه چالش موفق بوده اند به این دلیل است که ایشان از ابتدا محور حرکت خود را از بحث توحید آغاز کرده اند و ذهن خود را در حوزه تمدنی بر اساس چارچوب های اصیل شکل داده اند.

حجت‌الاسلام والمسلمین اعتصامی یادآور شد: بن مایه این نظام تمدنی، عنصر توحید است. یعنی وقتی می خواهیم به مسکن سازی و شهرسازی و بانکداری و… اقدام کنیم باید ببینیم که توحید محوری چه جایگاهی در این عرصه دارد؟ در خانه ای که تلویزیون و لب تاب و موبایل و ارتباط مجازی سیطره دارد و مستراح آن کنار آشپزخانه است و آشپزخانه ای که کاملا اوپن است. در قرآن روی غذای طیب تاکید شده است. غذای طیب ربط مستقیمی به مکان طبخ دارد. در گذشته دستشویی دورترین نقطه به آشپزخانه بود ولی امروز این محل کاملا چسبیده به آشپزخانه است.

وی تصریح کرد: بعضا ساخت خانه های ما خانه عبادت محور نیست. در گذشته خانه ها به شکلی ساخته می شد که بخش خاص نماز داشت و به نوعی بخشی از خانه مصلی بود که هیچ کاری در آن بخش غیر از نماز انجام نمی شد.

وی افزود: باید ببینیم که در خانه های ما لحاظ تنوع جنسیتی فرزندان و حریم والدین نسبت به فرزندان انجام می شود یا خیر؟

استادیار جامعه المصطفی بیان کرد: این سیستم شهرسازی ما که زندگی آپارتمان سازی و آسانسور سازی و پارکینگ و ترافیک دارد با حیات طیبه هماهنگ نیست بلکه باید با نور توام و سرشار از نور باشد زیرا هر نوری شعاعی از نور خدا است.

وی گفت: مساله بعدی بحث حکمرانی است. به این معنی که مردم باید بپذیرند که باید تابع یک حکمرانی بشری باشند. امام علی(ع) بیان می کنند که عدالتی که محور اجتماع مردم می شود، همیشه خواهان مردم است. شاید مردم در تطبیق عدالت دچار مشکل شوند ولی همه مردم دنبال عدالت هستند. در تمدن اسلامی بیان می کنیم که حاکم باید عادل ترین باشد.

حجت‌الاسلام والمسلمین اعتصامی با اشاره به آیه « یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَکُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ» یادآورشد: خداوند در قرآن به مردم دستور می دهد ایمان و تقوا داشته باشید، ولی در شان جامعه باید با تفکر «صادقین» همراه باشد. برخی می گویند که منظور از صادقین انسان های راستگو است. در اینجا قید صادقین دارای ابعاد عمیق تری است. در اینجا بحث تبعیت و الگوی حکمرانی در جامعه بیان شده است. صادقین کسانی است که همیشه عنوان صادق بر آنها جاری می شود. یعنی کسی که در عمرش دروغ نگفته باشد. اگر مردم بپذیرند که حالم عادل و صادق باشد همه مشکلات حل می شود.

وی تصریح کرد: حکومت صالحین زمانی ایجاد می شود که مردم پس از آزمایش الگوهای تمدنی و تفکرات مختلف به این باور می رسند که دیگر خسته شده اند و تنها باید به نقطه رهایی برسیم و این نقطه زمانی است که فردی بر آنها حکمرانی کند که خطا نکند(انسان کامل). این انسان بقیه الله الاعظم است. مردم دنیا اسم و لقب ایشان را نمی دانند ولی می گویند می خواهیم به درجه ای برسیم که این انسان کامل بر ما حکومت کند.

استاد جامعه المصطفی گفت: از نگاه قرآنی ضرورت حرکت جامعه حول محور باورهای دینی که بر اساس توحید، نبوت و عدالت باشد باید از الگوی ولایت و امامت تبعیت کند. ولایت زمانی در جامعه نافذ خواهد بود که باور مردم در مقابل این نظام تابع باشند و این اوامر را اجراکنند.